Fudbal i nasilje su odavno povezani – neki smatraju barem sedam vekova unazad. Na primer 1314. godine, Edvard II je zabranio fudbal – u toj fazi to je bio gadan sport u kojem su skupine iz rivalskih sela mogle da šutiraju loptu od svinjske bešike preko lokalne livade – zato što je smatrao da neredi koji su se dešavali pored terena mogu dovesti do socijalnih nemira ili čak izdaja.
Ukoliko govorimo o modernom fudbalu, onda ne treba ići dalje od osamdesetih godina XIX veka, gde se naročito isticao Preston North End. Godine 1885, u pobedi Prestona nad Aston Vilom od 5:0 na prijateljskoj utakmici, navijači Prestona – koji su u novinarskim izveštajima opisivani kao „urlajući grubijani“ – su prosto poludeli. Igrače oba tima su gađali kamenicama, napali palicama, pesnicama, nogama i pljuvali. Jedan od igrača Prestona je dobio takve batine da je izgubio svest.
Sledeće godine navijači Prestona upisali su još jednu tuču protiv navijača Kvins Parka na železničkoj stanici. Još jedan incident ovakve vrste se dogodio 1905. godine kada je nekoliko navijača Prestona optuženo za huliganstvo, uključujući i “pijanu i neurednu” 70-godišnju staricu, nakon njihovog meča protiv Blakburna.
U međuratnim godinama, nije bilo takvih incidenata, ali je 1950-ih došao drugi talas huliganizma. U sezoni 1955/56, navijači Liverpula i Evertona su učestvovali u nekoliko incidenata sa uništavanjem vozova, a 1960-ih je u proseku prijavljivano 25 incidenata sa huliganima po godini – i huliganstvo kao što ga i danas poznajemo je bilo rođeno.
Od 1960-ih do danas, Velika Britanija je imala loš ugled u svetu zbog divljanja na fudbalskim utakmicama , pa je često huliganstvo nazivano “engleska bolest”. Od 1980-ih pa sve do 1990-ih Vlada Velike Britanije je vodila sveobuhvatni rat sa nasiljem u fudbalu. Iako je huliganstvo na fudbalskim utakmicama sve više zabrinjavajuće u nekim drugim evropskim zemljama poslednjih nekoliko godina (kod nas na Balkanu pogotovo), britanski navijači sada imaju bolju reputaciju u inostranstvu. Iako izveštaji britanskog fudbalskog huliganizma i dalje postoje, sada se uglavnom okršaji huligana zakazuju na unapred određenim lokacijama, a ne na samim utakmicama.
Dva glavna događaja 1973. doveli su do odvajanja navijača i uvođenja zaštitne ograde na fudbalskim stadionima u Engleskoj. Mančester Junajted je ispao u drugu ligu, a huligani iz Mančestera, koji su se nazivali “Crvena armija”, su izazvali haos na stadionima širom zemlje, a navijač Boltona je ubio nožem mladog navijača Blakpula tokom utakmice Druge divizije.
Potpuni haos je izbio na stadionu “The Den” u martu 1978. godine tokom četvrtfinala FA kupa između Milvola i Ipsviča. Borba je počela na tribinama, a zatim se nastavila na terenu i na uskim ulicama oko stadiona.
Boce, noževi, gvozdene šipke, čizme i betonske kamenice padali su sa svih strana.
Desetine nevinih ljudi je povređeno. U martu 1985. godine huligani, koji su povezivani sa Milvolom, su bili uključeni u velike nemire u Lutonu kada je Milvol igrao protiv Luton Tauna u četvrtfinalu FA Kupa. Hitna reakcija premijerke Margaret Tačer je bila da se osnuje “Ratni kabinet” za borbu protiv huliganstva na fudbalskim utakmicama.
U periodu od maja 1985. godine do 1990. godine engleski klubovi su izbačeni iz svih evropskih takmičenja, zajedno sa Liverpulom koji je dobio još jednu godinu više zabrane. To je bilo zbog tragedije na Hejsel stadionu, gde je 39 Juventusovih navijača usmrćeno, kada su Liverpulovi huligani uspeli da probiju kordon policajaca i kada su krenuli prema pristalicama Juventusa u delu stadiona gde su bili smešteni i engleski i italijanski navijači. Kada je probijena ograda koja ih razdvajala, engleski huligani su napali italijanske navijače, od kojih su većina bili tu sa porodicom, a ne vatreni navijači koji su se nalazili na drugom kraju stadiona. Mnogi Italijani su pokušali da pobegnu od borbe, i nažalost zid se srušio na njih.
Kap koja je prelila čašu je bila tragedija na Hilsborou, kada je život izgubilo 96 navijača Liverpula. Usledio je Tejlorov izveštaj, nakon čega su uvedene drastične kazne za izazivače nereda na stadionima, ali i modernizacija samih stadiona kako se tako velike tragedije ne bi više dešavale. Nakon toga nastaje Premijer liga, koja postaje uzor svim fudbalskim ligama na svetu. Dese se pojedinačni izgredi i u današnje vreme, kao nedavno u Liga kupu na utakmici između Vest Hema i Čelzija, ali to više nije bolest koja je uzela maha. Time je dokazano da se i najgori huligani mogu smiriti, bar na stadionima, ukoliko ima političke volje.
Da li potrebno da se dese veće tragedije kao na stadionima u Engleskoj kako bismo nešto preduzeli u domaćem fudbalu ili ćemo učiti iz tuđih grešaka?
*****
Dalibor Gavrilović Gavra
Leave a Reply